Copyright by FUNDACJA PRZESTRZENIE  DZIEDZICTWA 2019-2020 – All rights reserved

Skontaktuj się z nami:

Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa

e-mail: fundacjapd[at]protonmail.com

tel. +48 12 00000000

FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA

FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA

Podszkle

WYBRANE KAPLICZKI, KRZYŻE I DZWONNICE W PODSZKLU

Zadanie obejmuje identyfikację i dokumentację wybranych przydrożnych kapliczek, krzyży, dzwonnic na terenie polskiej Orawy. W miejscowości Podszkle zidentyfikowano 12 obiektów małej architektury sakralnej, w tym  1 kamienna figura na drzewie,  1 kamienny krucyfiks słupowy, 6 krzyży drewnianych z odlewami żeliwnymi figury Ukrzyżowanego, 1 kapliczka domkowa drewniana, 1 kapliczka oszklona, 2 kapliczki drewniane.  Najstarszymi obiektami są:. drewniany krzyż z żeliwną figurą Chrystusa z XIX wieku na miejsca pierwszych spotkań wiernych rzymskokatolickich na Orawie w Podszklu, kamienny krucyfiks słupowy z 1833 r. fundacji młynarza Andreasa Fiffanskiego; kamienna figura św. Nepomucena  prawdopodobnie z XIX w., oraz kolejne żeliwne krzyże znajdujące się na wszystkich wylotowych drogach z Podszkla w kierunku Bukowiny Osiedle, Załucznego, Piekielnika, Orawki i Podwilka. Do dokumentacji fotograficznej w ramach niniejszego zadania wybrano 6  obiektów, w tym 1 kamienną figurą na drzewie, 1 kamienny krucyfiks słupowy, 2 krzyże z żeliwna figurą Chrystusa, 1 kapliczkę domkową, 1 kapliczkę drewnianą. Dokumentacja przedstawia możliwie duże zróżnicowanie tematyczne, przestrzenne i  czasowe obiektów w Podszklu. Według informacji uzyskanych od mieszkańców miejscowości, kapliczki były otoczone powszechną czcią i pełniły ważną rolę w życiu codziennym tych wsi. Przy wielu kapliczkach odprawiano majówki oraz nabożeństwa różańcowe w październiku. Część z tych tradycji wciąż jest zachowana wokół tych obiektów. Kapliczki są bogato ozdobione kwiatami sztucznymi i naturalnymi, a o ich otoczenie dbają kolejne pokolenia rodzin, na posesjach których stoją kapliczki. Z projektu wyłączono obiekty małej architektury sakralnej znajdujące się na nekropoliach lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, które były przedmiotem odrębnego projektu w roku 2021 oraz figury i krzyże znajdujące się bezpośrednio w otoczeniu kościołów.

1. Drewniany krzyż z żeliwną figurą Chrystusa, XIX w. -2020 r.,  f: właściciel terenu,  [W ogrodzie posesji nr 58 ]

Wyglad. Krzyż drewniany z żeliwną figurą Chrystusa, nakryty metalowym daszkiem. Wysokość ok 2 metry. Stan bardzo dobry. Krucyfiks.  Z jasnego drewna, na krawędziach rzeźbiony, lakierowany, z brązowym, żeliwnym titulusem z białymi literami INRI. Osadzony na betonowej podstawie. Figura Jezusa biała, żeliwna. Widoczne włosy, broda, gwoździe na rękach i stopach i rana na boku, perizonium. Krucyfiks osłonięty  brązowym  metalowym, daszkiem z ząbkowanym brzegiem z obu stron. Otoczenie. Stoi przy drodze przez wieś, na terenie remontowanej posesji. Tradycja lokalna. Do daszku przymocowano czerwone gerbery z tkaniny. Do brązowego  wazonu wstawiono czerwone sztuczne kwiaty. Krucyfiks stoi w miejscu o tradycji sięgającej ponad 350 lat. Postawiony na miejscu kamiennego ołtarza polowego z czasów kontrreformacji, przeniesionego  później do parafialnego kościoła w Górnej Orawy w Orawce. Z informacji od rodziny 96 letniej właścicielki, krzyż stał kiedyś pomiędzy dwoma lipami. Obecny to kolejny, świeżo postawiony. Odlew żeliwny Chrystusa jest bardzo stary, istnieje tak dawno jak pamiętają, można przypuszczać, że pochodzi z XIX wieku. Miejsce odprawiania mszy świętych do czasów wybudowania kościoła w Podszklu.

2. Kamienny krucyfiks słupowy, 1833 r, f. Andreas Fifansky  [przy wjeździe na posesję nr 136 ]

Wyglad. Kamienny krucyfiks słupowy postawiony na postumencie słupowym z dwoma płaskorzeźbami. Boczna i tylna ściana bez zdobień. Napis od frontu i z tyłu. Obiekt wykonany z piaskowca. Polichromowany. Wysokość ok. 3,5 m.  Stan średni, farba się łuszczy, liczne porosty na kamieniu. Krucyfiks. Brązowy krzyż z żółtymi promieniami,  białym titulusem z  literami I.N.R.I. Prawie pełnoplastyczna  rzeźba Chrystusa w kolorze cielistym,  z brązowymi włosami i brodą, jasną koroną cierniową, białym perizonium. Ślady krwi w kolorze czerwonym w przebitym prawym boku, przy gwoździach i na krzyżu pod stopami. Krucyfiks stoi na kapitelu. Postument. Filar marmoryzowany, smugi ciemno czerwone, różowe i białe. Od frontu u góry data, niżej płaskorzeźba św. Andrzeja w niebieskiej tunice, czerwonym płaszczu z białą podszewką i czarną lamówką. Twarz i dłonie cieliste, włosy, wąsy i broda brązowe. W lewej ręce księga, prawa uniesiona, przywiązana białym sznurem do jasnobrązowego krzyża w kształcie litery X. Stoi na ryzalitowej płycinie z napisem: andreas pr. [czyli Protokletos - pierwszy powołany]. Poniżej nierozpoznana figura (być może patronka żony fundatora) brązowe włosy, cielista twarz,  dłonie złożone do modlitwy, w różowej sukni i niebieskim płaszczu.  Nad jej głową dwie niesymetryczne płaskorzeźby ornamentowe, pod stopami cokolik z nieczytelną inskrypcją: S. Ros?. Z tyłu słabo czytelny napis: Andreas Fifansc, pod nim nieco przechylona litera X.  Filar postawiony jest na okrągłym kamieniu młyńskim. Otoczenie. Kapliczka wolnostojąca, z tyłu młode lipy, obok dwie tuje. Tradycja lokalna. Sztuczne czerwone kwiaty w bukiecie, przewiązane złotą wstążką pod stopami Jezusa. Na święta kładą tu nowe kwiaty i świecą lampiony. Kapliczka stoi na kamieniu młyńskim, dziadkowie właściciela mówili, że ufundował ją młynarz. Kapliczka dziękczynna.

3. Kamienna figura św. Nepomucena  na konarze drzewa, I poł. XIX  w. [Przy drodze, w pobliżu domu 124  ]

Wygląd. Kamienna polichromowana figura św. Jana Nepomucena postawiona między dwoma konarami ściętego drzewa, nakryta blaszanym dachem. Wysokość figury ok. 1 metra. Stan figury dobry. Figura pełnoplastyczna. Stojąca postać świętego z głową przechyloną w prawo, w  czarnym birecie i sutannie, białej komży, brązowa pelerynka i buty. Trzyma prawą ręką krucyfiks, włosy i broda czarne, twarz i dłonie cieliste. Postać stoi na zielonej płycie z kamienia z napisem od frontu.: S. JAN NEPOMUCKI Osłonięta brązowym daszkiem dwuspadowym z blachy gontopodobnej. Dach wsparty na naturalnie wygiętych konarach i pniu. Otoczenie. Figura wolnostojąca na skarpie nad drogą. Ogrodzona drewnianym płotem na murku betonowym. Tradycja lokalna. Kwiaty sztuczne w kolorach czerwonym, żółtym i fioletowym w formie bukietu, przymocowane drutem obejmującym figurę. Dach i ogrodzenie wykonane staraniem gospodarza pobliskiego domu. Wcześniej figura stała na postumencie.

4. Krzyż drewniany z żeliwną figurą Chrystusa , XIX w. -XX w.  [Przy drodze Podszkle-Bukowina, na przełęczy,  od północnej strony]

Wygląd. Drewniany zdobiony krzyż z żeliwną figurą Chrystusa, z bogato zdobioną drewnianą osłoną od tyłu, nakryty metalowym daszkiem. Stan bardzo dobry. Wysokość ok. 2 metrów. Krucyfiks. Drewniany krzyż, malowany na ciemny brąz, osadzony w metalowej czarnej obejmie, zdobiony czterema rozetami z gwiazdami, koroną cierniową nad głową Jezusa, nad nią również wycięte litery I.N.R.I. Za figurą deski ułożone w kształt rombu. Figura żeliwna, malowana na srebrno, gwoździe i korona cierniowa czarne. Otoczenie. Krzyż wolnostojący, po północnej  stronie drogi, na wysokiej skarpie. Tradycja lokalna. Pod krzyżem kwiaty sztuczne ciemnoróżowe. Postawiona na przełęczy na granicy wsi Podszkle i Bukowina. Podobne krzyże, choć bez zdobień znajdują się także na innych drogach wylotowych z Podszkla w kierunku: Załucznego, Piekielnika, Orawki,  i Podwilka. Wszystkie zawierają stare żeliwne odlewy Chrystusa. Poza Podszklem przy drogach zachował się tylko jeden podobny odlew w Lipnicy Wielkiej, przeniesiony tam z Babiej Góry.

5. Kapliczka domkowa drewniana z figurką Matki Bożej Różańcowej , 1760 r,  [przy drodze Podszkle-Orawka, Studzianki, „u Czarniaków” ]

Wygląd. Drewniana kapliczka domkowa z figurą Matki Bożej  Różańcowej. Wysokość ok. 3 metrów. Stan bardzo dobry. Zewnątrz. Drewniana, na planie prostokąta, ciemno brązowa. Drzwi na prawie całą szerokość ściany frontowej, w części górnej oszklone, nad nimi okap. Szczyt drewniany z oszkloną wnęką.  Wewnątrz figurka NMP  Niepokalanie Poczętej z rozłożonymi rękami, w białej sukni i niebieskim płaszczu na głowie. Dach dwuspadowy, brązowy, blaszany, z jasną przybitką drewnianą, na kalenicy krzyż drewniany, brązowy z metalową figurką. Wejście do wewnątrz po dwóch szerokich, drewnianych stopniach. Wewnątrz. Ściany obite drewnianą, jasną boazerią, strop kolebkowy. Na ścianach trzy święte obrazki. Na ścianie północnej, na półce ozdobionej długą prześwitującą firanką stoi figura  Matki Bożej Różańcowej z rękami złożonymi modlitewnie, w białej sukni przepasanej ciemno niebieską szarfą i niebieskim płaszczu z białą podszewką na głowie. Na ręce widoczny różaniec a przy stopach róże. Obok figury powieszono duży różaniec, nad figurą drewniany krucyfiks z figurką metalową. Pod ścianą ołtarz - stół nakryty białym obrusem, sztuczne kwiaty białe i niebieskie w koszyku wiklinowym, dwie świece, modlitewnik i jasny krzyż drewniany z metalową figurką. Po prawej stronie drewniany fotel z czerwoną tapicerką., drewniana ławka. Otoczenie. Kapliczka wolnostojąca, przy skrzyżowaniu drogi Orawka-Podszkle i bocznej do Studzianek. Wokół posadzone kolorowe byliny.  Tradycja lokalna. Figurka we wnęce ozdobiona jest girlandą z niebieskimi kwiatami, ściany wewnątrz z białymi kwiatami, figurka NMP girlandą z kwiatami białymi i niebieskimi. Nazywana lokalnie u Czerniaków. Miejsce odbywania się okazjonalnie mszy świętych, majówek.

6.  Drewniana Kapliczka z figurą Chrystusa Frasobliwego, 2019 r,  [Przy drodze Podszkle-Orawka, przy posesji nr 190, Studzianki]

Wygląd. Drewniana kapliczka  z drewnianą figurą Chrystusa Frasobliwego, postawiona na postumencie z płaskich kamieni. Wysokość ok. 1 metra.  Stan bardzo dobry. Kapliczka. Konstrukcja drewniana, dwie ściany. Szczyt drewniany z krzyżem. Daszek gontowy. Pod daszkiem drewniana rzeźba Frasobliwego w kanonicznej postaci, drewno impregnowane na ciemny brąz. Kapliczka stoi na postumencie ułożonym z płaskich kamieni. Otoczenie. Przy drodze Orawka-Podszkle. Na skraju ogrodu z drzewami i trawnikiem. Przy drewnianym płocie z okrąglaków. Tradycja lokalna. Na płaskim kamieniu kwiaty cięte w wazonie, lampion. Figurę Frasobliwego wyrzeźbił artysta z Orawy. Została poświęcona przez księdza. Postawiona przez właścicieli, którzy nie wyobrażają sobie postawienia domu na Orawie, bez miejsca poświęconego Panu Bogu. Miejsce indywidualnych modlitw wędrujących drogą ludzi.

NOTKA INFORMACYJNA :

Tytuł zadania:  Inwentaryzacja i dokumentacja fotograficzna przydrożnych kapliczek, krzyży i dzwonnic na Orawie
Ilustracja:  Kamienna figura św. Nepomucena  na konarze drzewa, XIX w.

Organizatorzy pragną serdecznie podziękować wszystkim  wolontariuszom oraz innym osobom z Orawy  za  współpracę i  przekazane informacje.

Dofinansowanie:

Partnerzy zadania:

Gminne Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej

Orawska Biblioteka Publiczna w Jabłonce

Organizator zadania:

Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa