NOTKA INFORMACYJNA :

Tytuł zadania:  Inwentaryzacja i dokumentacja fotograficzna przydrożnych kapliczek, krzyży i dzwonnic na Orawie
Ilustracja: Drewniana dzwonnica loretańska, XIX/XX w., Orawka

Organizatorzy pragną serdecznie podziękować wszystkim  wolontariuszom oraz innym osobom z Orawy  za  współpracę i  przekazane informacje.

Dofinansowanie:

Partnerzy zadania:

Gminne Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej

Orawska Biblioteka Publiczna w Jabłonce

Organizator zadania:

Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa

Koordynacja i  konsultacje merytorczne : dr hab. Ewa Kocój, prof. UJ

Nadzór merytoryczny (historyczno-artystyczny): dr hab. Agnieszka Gronek, prof. UJ

Inwentaryzacja  obiektów na Orawie: Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój oraz wolontariusze

Autorzy tekstów:  Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój

Fotografie:  Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój 

Projekt  i wykonanie  stron internetowych: Łukasz Kocój

Copyright by Fundacja  Przestrzenie Dziedzictwa, Kraków 2022

4. Murowana kapliczka domkowa z figurą Jezusa z gorejącym sercem, XX w.,  [W pobliżu domu 89 A]

Wygląd. Murowana, malowana na biało kapliczka domkowa  z figurą Serca Jezusa oraz dodatkową oszkloną wnęką nad drzwiami. Wysokość ok. 3 metry.  Stan dobry. Zewnątrz. Murowana na planie kwadratu, tynkowana, malowana na biało. Drzwi drewniane, przeszklone. Nad nimi oszklona wnęka w brązowej ramie. W niej współczesna, niewielka figura św. Józefa, w białej sukni i żółtym płaszczu przerzuconym przez prawe ramię. Śpiące Dzieciątko w kremowej szacie. Kapliczka nakryta dachem czterospadowym, kryty  gontem, u góry  metalowy krucyfiks. Wewnątrz. Ściany tynkowane, malowane na biało, strop łukowy. Pod tylną ścianą murowany podest, z gipsową figurą Jezusa z gorejącym sercem. Jezus  w białej sukni ze złotą lamówką przy rękawach i szyi, w czerwonym płaszczu. Lewą ręką wskazuje na czerwone serce, z zieloną koroną cierniową, na nim brązowy krzyż. Otoczenie. Kapliczka ogrodzona drewnianym, brązowym płotem na murku betonowym.  Za płotem dwie wysokie tuje. Tradycja lokalna. Figura Jezusa otoczona jest gęstą girlandą z białymi i czerwonymi kwiatami sztucznymi, u stóp figury kwiaty sztuczne czerwone, żółte i białe. Wg starej legendy kapliczka stoi w miejscu zakopania żywcem nieznanej żebraczki, jako ofiary błagalnej o ustąpienie zarazy.

3 .Drewniana dzwonnica loretańska, XIX/XX w.,  [W pobliżu domu nr 15A, Studzionki]

Wygląd. Konstrukcja drewniana, zwężająca się ku górze, oszalowana pionowo. Krucyfiks w oszklonej wnęce na zewnatrz oraz ołtarz we wnętrzu. Dach pokryty blachą gontopodobną, zwieńczony  krzyżem. Wysokość ok. 10 metrów. Stan bardzo dobry, niedawno odnowiona. Zewnątrz. Konstrukcja rozszerzająca się ku dołowi,   pokryta pionowym szalunkiem deskami i wąskimi listewkami. Na górze cztery otwory okienne, zasłonięte drewnianymi żaluzjami. Drzwi drewniane od strony zachodniej, chronione gontowym daszkiem. Dach czteropołaciowy, kryty blachą gontopodobną, zwieńczony metalowym krzyżem. Posadowiona na podmurówce z naturalnych kamieni na betonowej zaprawie. Od strony drogi oszklona wnęka z krucyfiksem. Wewnątrz. Konstrukcja słupowo ramowa, strop płaski odeskowany. Dzwon uruchamiany z poziomu podłogi za pomocą sznura. Inskrypcje na dzwonie: DAROVALA JOHANA PAVLAK, 1926, ORAWKA, STUDIENKY, Z przodu dzwonu płaskorzeźba św. Józefa z Dzieciątkiem, pod nią napis w dwóch linijkach SV. JOZEFIE ORODUJ ZA NĂS; ŽIVYCH VOLAM ZOMRELYCH OPLAKUJEM BLYSKAVICE LAMEM; z tyłu dzwonu płaskorzeźba św. Donata stojącego w chmurach,  z błyskawicą w prawej ręce, pod nim napis SV. DONATU ORODUJ ZA NĂS. Podłoga drewniana. Przy tylnej ścianie ołtarz otoczony czerwonymi zasłonami. Ołtarz stanowi drewniany stół przykryty białą tkaniną w czerwone kwiaty, na nim biały obrus.  Na ścianie obraz Matki Bożej karmiącej Dzieciątko. Na ołtarzyku gipsowa figurka Matki Bożej Różańcowej ze złożonymi do modlitwy rękami, w białej sukni ze złotymi lamówkami przy szyi, rękawach i u dołu, przepasanej niebieską szarfą z długimi końcami, w jasnoniebieskim ze złotymi lamówkami na brzegach płaszczu założonym na głowę, twarz, dłonie i stopy cieliste. Przed figurką metalowy krucyfiks. Otoczenie. Wolnostojąca, na niewysokiej skarpie, przy drodze, obsadzona młodymi tujami. Tradycja lokalna. Na zewnątrz nad drzwiami girlanda z białymi kwiatami. Obok figurki kwiaty sztuczne z materiału w kolorach białym, liliowym i fioletowym, w rogu pomieszczenia bukiet kolorowy. Dzwon wzywa do modlitwy za zmarłego. Miejscowi dzwonnicy nie odganiają już chmur burzowych dźwiękiem dzwonu, gdyż według tradycji stracił on moc, gdy obwieścił śmierć dwóch samobójców: kobiety i mężczyzny. W maju, w dni modlitw o urodzaje, odprawiana jest tu msza święta. Miejsce odbywania się majówek.

2. Kamienna kapliczka słupowa z figurą Jezusa w typie Ecce Homo, 1758? r,  [Przy drodze na Studzionki, na skarpie od wschodniej strony]

Wygląd. Kamienna figura Chrystusa w typie Ecce Homo postawiona na dwuczęściowym postumencie, z reliefem Matki Bożej Bolesnej  i inskrypcjami. Wykonana z piaskowca. Ślady polichromii. Wysokość ok. 2,5 m. Stan bardzo zły, kapliczka mocno odchylona od pionu, napisy słabo nieczytelne, farba złuszczona. Wymaga pilnej renowacji. Pełnoplastyczna figura. Jezus stoi, ze związanymi sznurem rękami, w płaszczu i perizonium, w koronie cierniowej na głowie. Korona i włosy ciemnożółte. Reszta biała. Figura posadowiona na kapitelu z inskrypcją od frontu.  Nakryta daszkiem metalowym. Postument, część górna. Wysoki  filar  ze śladem białej malatury, od frontu z płaskorzeźbą Matki Bożej Bolesnej w niebieskiej niszy. Stoi, ze złożonymi modlitewnie rękami, ubrana w suknię i udrapowany płaszcz, welon na głowie, z dużym mieczem wbitym w serce, Ślad żółtej polichromii na butach i płaszczu.  Niżej słabo czytelna inskrypcje. Postument, część dolna. Blok  kamienny, od frontu inskrypcja, ze śladem białej polichromii. Posadowiony na dwóch płytach kamiennych. Otoczenie. Kapliczka stoi na skarpie przy drodze na granicy zagajnika. Tradycja lokalna. Do prętów metalowych i daszku od przodu przymocowano pojedyncze kwiaty sztuczne biało różowe, u stóp figury biała, plastykowa doniczka z kwiatami sztucznymi w kolorze ciemno różowym.

1. Kamienna kapliczka słupowa z figurą św. Janem Nepomucena, 1758 r,  [W pobliżu posesji 149A]

Wygląd. Kamienna figura z drewnianą głową św. Jana Nepomucena postawiona na dwuczęściowym postumencie z 4 reliefami oraz ornamentami po bokach. Wykonana z piaskowca i drewna. Polichromowana. Wysokość ok. 2,5 m. Stan zły, wymaga renowacji. Pełnoplastyczna figura.  Św. Jan Nepomucen w czarnym birecie nałożonym na długie do ramion włosy, w sutannie z guzikami  białej komży z koronką u dołu i przy rękawach, w jasno brązowej pelerynce, trzyma oparty o prawe ramię ciemnożółty krzyż z białą figurą Chrystusa. Głowa wykonana z drewna, pozostał część z kamienia. Figura osłonięta łukowym daszkiem metalowym. Postument, część górna. Filar malowany na biało, zwieńczony kapitelem, na jego licu data: 1758 inskrypcja. Na trzonie od frontu płycina, szaro-niebieska, z reliefem św. Archanioła Michała, w białej tunice, szaroniebieskim płaszczu, wysokich butach z cholewami, w prawej ręce miecz, w lewej okrągła tarcza. Z tyłu św. Barbara,  w szarej koronie, białej sukni,  z kielichem w prawej, a mieczem w lewej ręce. Po bokach biały ornament. Postument, część dolna. Od frontu  św. Piotr, z promienistym nimbie nad głową, w blado różowym płaszczu. Z tyłu zniszczony relief św. Jana Chrzciciela,.  Postument posadowiony na płycie kamiennej. Otoczenie. Położony przy drodze poza zabudowaniami.Teren zadbany, wokół liczne nasadzenia krzewów. Kapliczka otoczona metalowym brązowym płotem. Tradycja lokalna. Liczne kwiaty i krzewy, znicze. Miejsce odbywania mszy o urodzaje w maju.

WYBRANE KAPLICZKI, KRZYŻE I DZWONNICE W ORAWCE

Zadanie obejmuje identyfikację i dokumentację wybranych przydrożnych kapliczek, krzyży, dzwonnic na terenie polskiej Orawy. W miejscowości Orawka zidentyfikowano 11 obiektów małej architektury sakralnej, w tym 1 dzwonnicę, 2 kamienne figury na słupie,  1 kapliczkę domkową, 1 kapliczkę wnękową, 1 kapliczka oszklona,  1 kapliczkę kłodową, 2 krzyże i 2 kapliczki na podmurówce.  Najstarszymi obiektami są: kamienna kapliczka słupowa z figurą św. Janem Nepomucena  i kamienna kapliczka słupowa z figurą Jezusa w typie Ecce Homo obie prawdopodobnie z 1758 r. Nie uwzględniamy na wystawie słupa morowego z figurą Matki Bożej również z 1758 r.  gdyż znajduje się on na terenie cmentarza. Zidentyfikowano też 1 dzwonnicę loretańską z przełomu XIX i XX wieku, która wciąż działa - miejscowi dzwonnicy zawiadamiają o śmierci  mieszkańców wioski. Do dokumentacji fotograficznej w ramach niniejszego zadania wybrano 4 obiekty, w tym 1 dzwonnicę, 2 kamienne kapliczki słupowe z figurą, 1 kapliczkę domkową posiadającą interesujący kontekst kulturowy. Dokumentacja przedstawia możliwie duże zróżnicowanie tematyczne, przestrzenne i  czasowe obiektów w Orawce. Według informacji uzyskanych od mieszkańców miejscowości, kapliczki były otoczone powszechną czcią i pełniły ważną rolę w życiu codziennym tych wsi. Do niedawna stawiano przy nich ołtarze w czasie procesji z okazji Bożego Ciała. Przy wielu kapliczkach odprawiano majówki, nabożeństwa o urodzaje w maju oraz nabożeństwa różańcowe w październiku. Część z tych tradycji wciąż jest zachowana wokół tych obiektów. Dzwonnica nadal dzwoni w razie śmierci mieszkańców, odbywają się majówki i majowe nabożeństwa o pomyślne plony. Kapliczki są bogato ozdobione kwiatami sztucznymi i naturalnymi, a o ich otoczenie dbają kolejne pokolenia rodzin, na posesjach których stoją kapliczki. Z projektu wyłączono obiekty małej architektury sakralnej znajdujące się na nekropoliach lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, które były przedmiotem odrębnego projektu w roku 2021 oraz figury i krzyże znajdujące się bezpośrednio w otoczeniu kościołów.

ORAWKA

FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA

FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA

Skontaktuj się z nami:

Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa

e-mail: fundacjapd[at]protonmail.com

tel. +48 12 00000000

Copyright by FUNDACJA PRZESTRZENIE  DZIEDZICTWA 2019-2020 – All rights reserved